Mustafa Burak Avcı 

Video oyunlar; 1983 yılında CastleWolfenstein oyununa oldukça tutuklu olan iki genç arkadaşın; oyunun temasını tamamen Şirinler çizgi filminin müzikleriyle değiştirip, oyun menüsüne sağa sola koşturan şirinler ekleyerek internette ücretsiz şekilde yayımlamasıyla, video oyun dünyasını kullanıcıların ürettiği ilk modla tanıştırdılar. Geçmişte üretilen modlar, günümüzdeki yaratım imkânlarından yoksun ve oyuna daha az etki edebilecek potansiyele sahip olsa bile böyle bir şeyin yapılabileceğini görmek gelecekte video oyun dünyasını tamamen değiştirecekti. 1993 yılında yayımlanan First-Person Shooter (Birinci Şahıs Nişancı) oyun türünün atalarından birisini olan Doom oyununu yaratan firma; “id software” mod yaratıcıları için oyunun tüm veri tabanını; harita, karakter, düşman ve bölüm dizaynını internette halka açık şekilde paylaştı. Modlama fikrinin yarattığı pazarlama potansiyelini gören “id software”, yaratıcı fikirleri olan fakat yazılım ve grafik tasarım konusunda yeteneği olmayan kişilerin de modlama yapabilmesi için video oyuna “ModdingTool” (Modlama Aracı) ekleyerek tutkulu hayranlarına oyunun içinde oyunlar yaratmasına olanak tanıdı. O zaman için bir ilki gerçekleştiren mod yapımcıları, oyunun temasından bağımsız modlarla tekrar oynanabilir bir oyun üretmeyi ve video oyun dünyası için mihenk taşı bir iş yaratmayı başardı. Aslında amacı pazarlama olan bu hareket, video oyun kültürünü tamamen değiştirerek, yeni toplulukların oluşmasına, demokratik ve özgür içerik üretimine örgütlü iş birliğine zemin hazırlayarak büyük bir inovasyon çağını başlattı.

Doom (1993) oyununun başarısından etkilenen Valve şirketi geliştirdikleri yeni oyunu HalfLife’de pazarlama faaliyetlerini iyileştirmek için modlamadan faydalanmak istediler. Çıkış yaptığı zamanda First-Person Shooter oyun türü için devrim niteliğinde olan işlenebilir hikâye, yeni ve türüne ilk defa rastlanan oyun içi içerikleri ile oyun dünyasını sarsarak, birçok oyuncunun oyuna akın etmesini sağladılar. Oyuna tutkuyla bağlanan oyuncular, ilk defa rastladıkları modlama araçları için birbirinden özgün içerikler üreterek modlama kültürünün herkes tarafından bilinebilir olmasını sağladılar. Günümüzde adını yeni oyunu ile sıkça duyduğumuz, hala en çok oynanan oyunlar arasında yer alan Counter Strike’da Half Life oyununa mod olarak geliştirdi. Valve şirketi, en popüler ve yaratıcı modların yapımcılarına, kendi bünyesinde iş imkânı sağladı. Counter Strike, yaygınlaştıktan sonra Valve tarafından satın alındı. Oyuna mod olarak geliştirilen bir oyun tarihte ilk defa, satın alınarak özel bir oyun olarak pazara sunuldu. Potansiyel olarak altın değeri taşıyan bir mod, döneminin en güçlü şirketi tarafından satın alınarak video oyuna dönüştü.

Piyasaya sürülmüş video oyunların, oyuncu kitlesinin ve özellikle hayran kitlelerinin oyunu geliştirme, değiştirme ve yaratıcı fikirlerinin hâlihazırda tamamlanmış ve bitmiş bir oyuna ek içerik olarak, yazılıp eklenmesine denilen modifikasyonlama (modlama) belki de dijital oyunların en ilgi çeken tarafı diyebiliriz. Video oyunlar genellikle üretim sürecinin sonuna gelindiği zaman “PlayTest” adı verilen, üretim sürecinde aktif olarak rol almayan, mesleği oyun test etmek olan kişilerce; oyun mekaniklerinin, zorluğunun, bitirme süresinin ve özellikle hataların tespit edilerek ayıklandığı özel bir süreçten geçer. Bu sürecin sonunda oyun, tespit edilen hatalardan ve kullanılması zor mekaniklerden arındırılarak temizlenir. Bu süreç ne kadar ince ve hassas olsa bile hiçbir zaman hatasız ve sorunsuz bir oyunu piyasaya sürmek mümkün değildir.

Video oyunlar, piyasaya sürülüp geniş kitlelerle buluştuğu zaman, oynanışta karşılaşılan birçok problem de firmadan önce davranan, mod yapımcıları tarafından düzeltilip internette yayımlanabiliyor. Aynı zamanda oyunu geliştiren ekibin aklına gelmeyen, video oyunu iyileştiren yeni mekanikler ve fikirler ise mod yapımcılarının yayımlamasının ardından, modların oyunu daha iyi hale getirdiğini görüyoruz. Bu durumu en iyi tanımlayan örneklerden bir tanesi, Aralık 2020’de yayımlanan CD Projekt Red’in geliştirdiği Cyberpunk 2077 oyunu ve sonrasında geliştirdiği bir süreç. Yapay zekâ ve siber teknolojilerin insanlığın gidişatını tamamen değiştirdiği distopik bir dünyada geçen Cyberpunk 2077 video oyunu piyasaya sürüldü ancak oyun hatalarla doluydu. Cyberpunk 2077’nin bu hatalarını düzelten güncellemeler gelene kadar, birçok mod yapımcısı oyunu daha oynanabilir bir hale getirmek için modlar yayımladı.

Modlamanın merak uyandıran ve eşsiz tarafı ise, mod yapımcıları tamamen içerik üretimi açısından özgür bırakıyor olması. Oyunun hatalarını gideren modların yanı sıra ana oyundan tamamen bağımsız olan modlar da sıkça kendinden söz ettirmekte ve oyuncuya tekrar oynanabilirliği artıran farklı deneyimler vadetmekte. Farklı kurmaca veya gerçek evrenleri aynı anda tecrübe edebilmemizi sağlayan modlar tamamen mod yapımcılarının yaratıcılığıyla şekillenmekte. Mod üretim sürecinde, özgürlüğü kısıtlayan hiçbir sınırın olmamasıyla şahane ve bir o kadar da korkunç bir içerik üretimi zenginliğini sağlamakta.

Bir video oyununa mod tasarlarken, yarattığınız modu oyun motoruna uygun halde geliştirmeniz ve oyunun potansiyel yapısının dışına çıkmak mümkün değil. Bu yüzden fikrinizi gerçekleştirmek için bazı sınırlar içinde kalmak zorundasınız bu yüzden alternatif yollar ve araçlar kullanmanız gerekiyor. Bu da işi daha karmaşık ve sıfırdan bir ürün üretmekten zor hale getiriyor. Yaratıcılığınızın sınırlarının olmaması, yaratımınızın ise elinizdeki imkânlar dâhilinde olmasını gerektiriyor. Böyle durumlarda ise mod yapımcılarının yardımına genellikle farklı modcular yetişiyor. Mod yaratım sürecinde tamamen hayran kitlesini gönüllülük esaslı olarak çalışıyor olması, oluşan toplulukların daha samimi ve ortak bir hazzın üzerine kurulmasına olanak tanıyor. Bu sayede mod yapımcılarının oluşturduğu herhangi bir çıkara dayalı olmayan ilişkiler, topluluk içinde örgütlü hareketi ve yardımlaşma ortamını oluşturuyor.

Bir başka mod yapımcısının yarattığı içeriklere farklı yapımcılar tarafından ücretsiz ulaşılabildiği için kendi fikrinizi üretmek için farklı içeriklerden yararlanabiliyorsunuz, hatta bazı mod yaratıcıları; yazılım ve grafik tasarım konusunda donanımlı olmayan kişilerin fikirlerini, modlara dönüştürmesi için sadece ModCreationTools (Mod geliştirme araçları) üretiyor. Bu özgür yaratım ortamı ise sürecin tamamen sansürden uzak, dayanışmaya bağlı ve demokratik olmasını sağlıyor.

Kimse tüketmek istediği içeriğin oyunu yaratan firmanın fikri temellerine bağlı kalması zorunluluğuna ayak uydurmak zorunda kalmıyor. Tüm yaratılan modlar, “Steam Workshop” “NexusMod” ve oyun forumlarında ücretsiz şekilde paylaşılıyor ve özgürce tüketilebiliyor. Bu sürecin en güzel örneklerinden biri ise 30 Mart 2020’de piyasaya sürülen, Türk firması “TaleWords”’ün ürettiği Mount & Blade: Bannerlord II. Alternatif bir orta çağ evreninde geçen bu oyunda bir derebeyini kontrol ederek diğer ülkeler üzerinde askeri bir hegemonya sağlamaya çalışıyoruz. Şirket tarafından kasıtlı olarak modlamaya uygun üretilen bu oyunda, en çok indirilen mod araçlarından bir tanesi “Harmony”. Bu modlama aracı ücretsiz bir şekilde internette, oyun çıkmasından kısa bir süre sonra yayımlandı. Yayımlanmasının ardından kısa bir süre ardından oyun için üretilmiş olan modların yüzde doksanı için çalışması için gerekli ve neredeyse tüm modların yaratım aşamasında kullanılmış durumda. Tamamen ücretsiz bir şekilde erişilebiliyor ve mod yaratıcıları bir adım ileriye taşıyarak daha fazla modun üretilmesine ve birçok fikrin hayata geçirilmesine olanak tanıyor. Oyunu oynamaktan zevk alan insanlar oyunu istedikleri içerikleri üreterek değiştirebiliyor ve yaratılmış ürünü farklılaştırarak yeni ürünler yaratıyor. Bu durumun bir oyundan birçok yeni oyun üretilmesini sağladığını söylemek mümkün.

Kendini edindiği kitle aracılığıyla kanıtlamış oyunlarda modlar aracılığıyla ayakta kalmayı başarabiliyor. Oyun firmaları, yeni oyunlar üretmek için geçmişte çıkardıkları oyunları artık güncelleyememeye başlıyorlar. Çıktığı dönemin şartlarına göre, gerçekten ustalıkla tasarlanıp yayımlanmış oyunlar teknolojinin ilerlemesi ile döneminden teknik açılardan geri kalıyor. Mod yapımcıları ise bu işi gönüllü olarak üstlenerek resmi olmayan güncellemeler yayımlayarak oyunları ayakta tutmaya devam ediyor. Bu durum ise oyunların tekrardan oynanabilirliğini, dönemin şartlarına ayak uydurmasını, hatta oyunu hikâye açısından deneyimlemek isteyen oyuncular için görsel ve teknik açıdan daha haz alınabilir kılıyor. 11 Kasım 2011 yılında Bethesda Studio tarafından piyasaya sürülen ve firmanın en çok satan oyunlarından bir tanesi olan “The Elder Scrolls V: Skyrim”, en son büyük güncellemesini 6 Şubat 2017’de almasına ve oyunun hayranlarının oyunu tamamen tüketmesine rağmen günümüzde kendi kategorisi içerisinde hala tekrar oynanabilirlik açısından zirvede bulunan oyunlardan bir tanesi.

Bunu sağlayan ise sürekli olarak mod yaratıcıları tarafından güncel tutulup, yeni içerik ve modlar ile zenginleştiriliyor olması. Tutku ile bağlandıkları oyunda birbirinden farklı platformlarda 200.000+’den fazla üretilmiş moda ev sahipliği yapıyor. Bethesda firmasının bile birden fazla kez oyunda küçük güncellemeler yapmasına sebep olan bu mod cenneti oyun, günümüzde bile hala ayda kırktan fazla modun üretilmesine ve tekrar oynanabilirlik bakımından zengin kalmasına olanak sağlıyor. Birçok firma ise güncel olarak ürettikleri ve güncellemeler ile taze tuttukları oyunları, mod yaratıcılarının ürettiği; en çok indirilen ve konuşulan modları gözlemleyerek, oyuncuların talepleri doğrultusunda oyuna eklemeler yapabiliyorlar.

Bu süreç, oyun firmalarının, oyunun hayran kitlesi ve genel oyuncu kitlesiyle iletişim halinde olmasını ve geri bildirim alınabilmesini hatta bu geri bildirimlerin uygulamalı olarak edinilmesine olanak tanıyarak, yapılan güncellemelerin ve oyunun gelişim sürecinin pozitif etkilenmesini sağlıyor. Sandbox (yaratıcılığı esas alan oyunlar) türünün en önemli aktif temsilcilerinden birisi olan ve 18 Kasım 2011 tarihinde piyasaya sürülen Minecraft, kullanıcılarla en fazla etkileşime geçen oyunlardan birisi. Oyunun şu an içerisinde bulunan birçok içerik daha önce oyuna tutkulu olan mod yaratıcılarının ürünü olarak kullanıcılar tarafından tasarlanmış, internette ücretsiz yayımlanmıştı. Günümüzde yapacakları güncellemeleri kullanıcıları ile olan etkileşim aracılığıyla sürdüren Minecraft ekibi, oyunun tematiğine uygun modları gözden geçirerek izlemeye devam ediyor.